در اوایل قرن بیستم منشاء نیروهای کوه زائی برای کوه های جوان زمین و تطبیق کوه های جوان دو طرف اقیانوس اطلس دلایلی برای حرکت قاره ها و نظریه جابجایی آنها عنوان گردید. تحقیق پیرامون تغییرات هواشناسی در دوران های گذشته توسط آلفردونگر سبب گردید که بلاخره وی اولین فردی باشد که توانست موضوع یکی بودن قاره ها در ابتدا و آنها طی سالیان دراز را مطرح و پیگیری نماید.

در فاصله زمانی بین دو جنگ جهانی، نوآوری و ایده های فراوانی از طرف دانشمندان مختلف در خهت قبول و اثبات حرکت قاره ها ابراز گردید و بعضی از آنها مانند روش تعیین نسبی عمر مواد توسط عناصر رادیواکتیو، مطالعه در مغناطیس سنگها و مطالعات فسیلی شواهد غیر قابل انکاری را در جهت قبول این نظریه در اختیار گذارد که عملیات اقیانوس نگاری در اواسط قرن حاضر و چگونگی شکل و گسترش کف اقیانوسها آنرا تکمیل گردانید. گسترش کف اقیانوسها بدان معنی است که کف آنها بطور مداوم در طول یک شکاف باریک به دو طرف کشیده می شود. مواد آتشفشانی (بازالت روان) از لایه گوشته بالا آمده، شکاف مزبور را پر می کند و مداوما" پوسته اقیانوسی جدید ایجاد می کند. ایجاد سطوح جدید طبیعتا" یا با انبساط قابل توجه پوسته زمین همراه است، و یا اینکه سطح زمین به همان نسبتی که در جایی ایجاد می شود، در جای دیگر از بین می رود. شواهد کافی بیانگر این موضوع است که زمین در طول تقریبا" 200 میلیون سال گذشته بیش از دو درصد انبساط پیدا نکرده است از این رو به طور کلی یک حرکت سطحی باید وجود داشته باشد که مناطق ایجاد و انهدام سطح را به یکدیگر مرتبط سازد.

بطور کلی پوسته روی زمین از تعدادی صفحه (شش صفحه بزرگ و تعدادی صفحه کوچک) که در کنار هم قرار گرفته و دریاها و خشکی ها را بر روی خود دارند، تشکیل می شود. حرارت داخل زمین عامل مهم ایجاد حرکات این صفحات می باشد. این حرکات دائما" وجود دارند و مانند قطعات یخ روی اقیانوسی منجمد به یکدیگر برخورد می کنند و فشار وارد می آورند. مطالعه و بررسی حرکات این صفحات در اصطلاح به تکتونیک صفحه ای (زمین ساخت) موسوم است. در جائیکه صفحات از یکدیگر دور می شوند، شکاف ایجاد می شود و عکس العمل زمین به این طریق است که فورا" قسمتی از مواد خمیری (لاواها) داخل خود را به این محل روانه می دارد. قسمتی از این لاواها از ترک بیرون می زند و بسرعت سرد و سخت می گردد و مقداری دیگر در داخل شکاف باقی مانده و بتدریج صفحات را از این شکافها به اطراف می راند.

این خطوط دور شونده به اسم لبه های سازنده صفحات (مرزهای واگرا) مشهور می باشند و بعنوان نمونه شکاف وسط اقیانوس اطلس از این خطوط است. در لبه های دیگر، صفحات ممکن است تصادم کرده و به پوسته زمین فشار آورند و کوه های جدید بوجود آیند (نظیر صفحه ایران و عربستان که سلسله کوه های زاگرس را ایجاد کرده است) و یا اینکه صفحه کف اقیانوسی که دارای وزن مخصوص نسبتا" زیاد است، به زیر صفحه قاره ای که همان قشر مرکب از گرانیت و دارای وزن مخصوص کمتری است، فرو رود و به جلو بخزد. در نتیجه نیروی عظیمی صفحه کف اقیانوسی را در زیر صفحه قاره ای به جلو می راند. صفحه کف اقیانوسی که سرد و دارای وزن مخصوص بیشتری است، بتدریج عمیق تر و به داخل گوشته خزیده و فرو می رود و به اعماق گرمتر می رسد و در داخل گوشته گرم هضم می گردد.

این همان فصل مشترک هایی است (لبه های قاره ای) که در آن محل، فعل و انفعالات آتشفشانی و زلزله ها بطور کلی دارای فعالیت های تکتونیکی شدید می باشد. این لبه ها را لبه های خراب کننده (مرزهای همگرا) می نامند (مانند ساحل غربی آمریکای جنوبی و اقیانوس آرام). به این ترتیب رشد پوسته در وسط اقیانوسها با انهدام آنها در لبه های دیگر تقریبا" موازنه می گردد.

طبق شواهد موجود، بیشتر زلزله های شدید در لبه های فرو رونده پوسته یعنی در جائیکه حرکت انتقال پوسته رو به داخل انجام می گیرد، اتفاق می افتد. در لبه سازنده پوسته یعنی در محل شکاف وسط برآمدگی میان اقیانوس هم زلزله های خفیفی بوقوع می پیوندد. باید متذکر شد که ممکن است صفحاتی از پوسته زمین وجود داشته باشند که نه تنها از یکدیگر دور نمی شوند، بلکه بهم فشار نیز وارد نمی آورند و تنها در یک جهت جانبی دارای حرکت و لغزش می باشند که در این نوع مرزها نه پوسته جدید ایجاد شده و نه پوسته ای منهدم می گردد. به عنوان نمونه ای از این مرزها، حد مشترک صفحات آمریکای شمالی و اقیانوس آرام شمالی را می توان نام برد.

نواحی که زمین لرزه ها در آنجا رخ می دهند، از نظر شرایط زمین شناسی بطور قابل ملاحظه ای با یکدیگر اختلاف دارند و شامل نواحی قاره ای قدیم و سرزمین های جدید آتشفشانی می باشد. بنابراین وقوع زمین لرزه الزاما" علت واحد و مشابهی ندارد. در آزاد شدن انرژی، گسل های اصلی شامل مرز صفحات پوسته ها، لغزش جدیدی پیدا می کنند و یا گسل های جدیدی در خود صفحات بوجود می آید. معمولا" زمانیکه جابجایی در یک گسل اصلی در مرز بین صفحات پوسته ای انجام می گیرد، انرژی آزاد شده بزرگ خواهد بود. در مقابل، در جابجایی گسل هایی که مرز بین پوسته ای را تشکیل می دهند، تا اعماق زیادی به سمت پایین گسترش دارند و بنابراین منشاء زمین لرزه ها می تواند در پایین ترین قسمت های پوسته یا بالاترین بخش های گوشته باشد. در مقابل زلزله هایی که به علت لغزش در گسل های موضعی فرعی رخ می دهند، عموما" دارای کانون هایی در عمق کم پوسته هستند.

وقتی شدت حرکات تکتونیکی و سرعت ذخیره انرژی زیاد باشد، فعالیت های زمین لرزه ای قابل توجهی بوقوع می پیوندد. زمان بین وقوع زلزله ها در رابطه با ظرفیت صفحات پوسته ای برای ذخیره انرژی تغییر شکل، متفاوت است. در صورتیکه قابلیت صفحات پوسته ای برای ذخیره انرژی تغییرشکل زیاد باشد، میزان لغزش احتمالی بعدی گسل بزرگ خواهد بود و باعث افزایش شدت زلزله حاصل خواهد گردید. برعکس وقتی قابلیت صفحات پوسته ای برای ذخیره انرژی تغییرشکل کم باشد، ممکن است لغزش های جزئی پوسته ای در گسل رخ دهد که در نتیجه مقدار لغزش در زمان وقوع زلزله و به دنبال آن شدت زمین لرزه کوچک خواهد بود. زلزله های شدید معمولا" با اختلاف زمانی طولانی در یک منطقه فعال رخ می دهند و اغلب در این فاصله زمانی زلزله ای رخ نمی دهد در حالیکه در حالت دوم زلزله هایی با شدت کم یا متوسط مکررا" رخ می دهند. اصولا" در ناحیه ای که حرکات تکتونیکی فعال وجود داشته باشد، تکرار وقوع زلزله ها در هر حال زیاد است و احتمال وقوع زلزله های شدید بیشتر می باشد.

معمولا" بیش از 95 درصد علل وقوع زلزله ها مربوط به حرکات تکتونیکی صفحه ای است ولی عوامل دیگر نظیر آتشفشان ها، فرو ریختن غارهای عظیم زیرزمینی و لغزش زمین که همگی آنها نیز در هر حال تابع حرکات صفحات پوسته زمین است، می توانند در ایجاد زمین لرزه ها نقش داشته باشند. زلزله های کوچک اغلب از فوران کوه های آتشفشانی، ریزش معادن و غارهای عظیم زیرزمینی، انفجار، حبس آب در پشت سدها، استخراج نفت از مخازن و غیره رخ می دهند. این زمین لرزه ها ممکن است باعث تخریب قابل توجه در سطح محدودی گردند ولی نواحی وسیع و گسترده فقط در اثر تکتونیکی زلزله ها مرتعش می شوند.

حرکات تعادلی زمین می تواند عامل زلزله هایی باشد که در برخی نقاط پایدار زمین روی می دهد. در این مناطق بخشی از پوسته با حرکات خیلی آهسته بطور قائم بالا یا پایین می رود. این حرکات برای ایجاد تعادل وزنی پوسته در زیر قاره ها انجام می گیرد. زلزله های کانادا و کرانه های دریای بالتیک را می توان با اینگونه جنبشها توجیه نمود.

همانطوریکه ذکر شد، فرو ریختن سقف حفره ها و غارهای زیرزمینی و شکستگی آنها، عامل ایجاد برخی از زلزله ها است که در توده های آهکی بوجود می آیند. تعداد اینگونه زلزله ها خیلی کم بوده و عمق کانونی آنها سطحی می باشد. جزر و مد دریاها و اقیانوسها در اثر ماه و خورشید هم در تسریع فعالیت های لرزشی مؤثر است، بخصوص در مواقع هلال و بدر این اثرات تشدید می گردد.

تغییرات جوی و ریزش باران های شدید نیز بویژه از این جهت که سطوح گسلی را لغزنده تر می کند، با شروع زمین لرزه ها ارتباط پیدا می کند. وقوع زمین لرزه ها گاهی با صداهایی شبیه رعد یا وزش باد توأم است و گاهی نیز با جرقه یا لکه های نور همراه می باشد. البته علل این پدیده ها هنوز بدرستی شناخته نشده ولی ممکن است به علت متصاعد شدن گازهای قابل اشتعال و التهاب آنها در هنگام وقوع باشد. البته نباید ساخته های خود بشر نظیر سدها را در ایجاد زمین لرزه فراموش نمود که مثال روشن آن وقوع زلزله های شدید در هند در اثر ساختن سد کوئینا می باشد که نیروهای عظیم هیدرواستاتیکی ناشی از آب پشت سد، باعث بهم خوردن تعادل کوه ها و زمین های اطراف شده بود.